Voel je je vaak moe, heb je een onregelmatige menstruatiecyclus en lijkt je lichaam niet echt met je mee te werken? Dit kunnen symptomen zijn van PCOS, oftewel het polycysteus-ovariumsyndroom. Een hormonale aandoening die veel vrouwen treft. In dit artikel leggen we uit wat PCOS is, hoe je het herkent, hoe de diagnose gesteld wordt, wat het met je lichaam doet en wat je kunt doen om je symptomen te verlichten.
Wat is PCOS eigenlijk?
PCOS staat voor het polycysteus-ovariumsyndroom. Het klinkt ingewikkeld, maar kort gezegd is het een hormonale disbalans in je lichaam. Er worden dan meer mannelijke hormonen (androgenen) aangemaakt dan normaal, wat je hele systeem een beetje in de war kan brengen. Denk aan acne, onregelmatige menstruaties of moeite met afvallen.
De naam verwijst naar de vele kleine blaasjes (follikels) die op de eierstokken te zien zijn. Dit zijn geen “klassieke” cysten, maar onrijpe eicellen die zich opstapelen. Goed om te weten: je kunt ook PCOS hebben zonder dat deze zichtbaar zijn op een echo.
PCOS-symptomen: hoe herken je het?
PCOS uit zich bij iedereen anders, maar dit zijn veelvoorkomende klachten:
- Onregelmatige of uitblijvende menstruatie
- (Moeite met) afvallen of juist onverklaarbare gewichtstoename
- Acne of een onzuivere huid, ook na de puberteit
- Haaruitval of dunner wordend hoofdhaar
- Overmatige haargroei op plekken zoals kin, borst of buik
- Vermoeidheid en weinig energie
- Stemmingswisselingen, angst of depressieve gevoelens
- Hoofdpijn
- Donkere, dikkere huid in huidplooien (zoals oksels of nek)
- Moeite met zwanger worden
Heb je meerdere van deze klachten? Dan is het slim om eens met je huisarts of gynaecoloog te praten. PCOS is geen zelfdiagnose.
Hoe wordt de diagnose PCOS gesteld?
De diagnose PCOS wordt gesteld als je minstens twee van deze drie kenmerken hebt:
- Onregelmatige of afwezige eisprong
- Verhoogd testosteron (in bloedwaarden of lichamelijke kenmerken zoals haargroei)
- Polycysteuze eierstokken zichtbaar op echo
Daarvoor zal een arts meestal een bloedtest doen en een vaginale echo. Ook wordt vaak gekeken naar je cholesterol en bloedsuiker, omdat PCOS invloed heeft op je stofwisseling. Belangrijk: artsen moeten eerst andere oorzaken uitsluiten die vergelijkbare klachten kunnen geven.
Oorzaken van PCOS: waar komt het vandaan?
Daar is nog geen eenduidig antwoord op. Genetica speelt waarschijnlijk een rol, net als je hormoonhuishouding en insulinegevoeligheid. Veel vrouwen met PCOS zijn insulineresistent: hun cellen reageren minder goed op insuline, waardoor het lichaam er meer van aanmaakt. Dit verstoort weer de hormoonbalans en maakt het lastiger om op gewicht te blijven.
Of overgewicht nou PCOS veroorzaakt of andersom, is nog niet helemaal duidelijk — het versterkt elkaar in elk geval wel. Ook stress, voeding en leefstijl kunnen meespelen.
Behandeling van PCOS: wat kun je doen?
Goed nieuws: PCOS is goed te behandelen — al is het (nog) niet te genezen. Wat je kunt doen hangt af van je klachten, en of je bijvoorbeeld een kinderwens hebt.
De pil
De anticonceptiepil is vaak de eerste stap voor wie (nog) niet zwanger wil worden. Die reguleert je cyclus en vermindert klachten zoals acne of overmatige haargroei. Maar: niet iedereen reageert er goed op, dus overleg altijd met je arts.
Metformine & co
Bij insulineresistentie wordt vaak metformine voorgeschreven. Dat helpt je bloedsuiker stabiel te houden, wat weer invloed heeft op je hormonen en gewicht. Soms wordt dit gecombineerd met andere medicijnen zoals clomifeen of letrozol (voor wie zwanger wil worden).
Inositol
Dit natuurlijke supplement lijkt in sommige gevallen net zo effectief als metformine, maar dan met minder bijwerkingen. Het helpt je insulinegevoeligheid verbeteren en kan zo je cyclus ondersteunen. Overleg ook hiervoor met een arts of diëtist.
Leefstijl en voeding bij PCOS
Een gezonde leefstijl is een van de krachtigste tools bij PCOS. Denk aan:
- Minder suiker en snelle koolhydraten
- Meer groente, gezonde vetten en eiwitten
- Regelmatige beweging (wandelen, krachttraining, yoga… alles helpt!)
Zelfs kleine aanpassingen maken al verschil. En niet alleen voor je hormonen — je gaat je er vaak mentaal ook beter door voelen.
PCOS en kinderwens: is zwanger worden mogelijk?
Zwanger worden met PCOS kan wat langer duren, maar het is zeker niet onmogelijk. Soms is een beetje hulp genoeg: leefstijlaanpassingen, ovulatiebevorderende medicatie of begeleiding van een fertiliteitsarts. En als dat niet voldoende is, kunnen IVF of andere vruchtbaarheidsbehandelingen uitkomst bieden.
Belangrijk: neem de tijd, wees lief voor jezelf en praat erover met professionals. Je staat er niet alleen voor
Tot slot
PCOS is complex, maar zeker niet hopeloos. Hoe eerder je weet wat er speelt, hoe sneller je ermee aan de slag kunt. Je verdient het om je goed te voelen in je lijf — ook als je hormonen daar af en toe een ander plan mee lijken te hebben.
BRONNEN OVER PCOS
Legro, R.S., Arslanian, S.A., Ehrmann, D.A., Hoeger, K.M., Murad, M.H., Pasquali, R. & Welt, C.K. (2013). Richtlijnen voor Diagnose en Behandeling van het Polycysteus Ovarium Syndroom door de Endocrine Society. The Journal Of Clinical Endocrinology & Metabolism, 98(12), 4565–4592. https://doi.org/10.1210/jc. 2013-2350
Goodman, N.F., Cobin, R.H., Futterweit, W., Glueck, J.S., Legro, R.S. & Carmina, E. (2015). American Association of Clinical Endocrinologists, American College of Endocrinology, en Androgen Excess and PCOS Society Disease State Clinical Review: Gids voor de Beste Praktijken bij de Evaluatie en Behandeling van Polycysteus Ovarium Syndroom – Deel 1. Endocrine Practice, 21(11), 1291–1300. https://doi.org/10.4158/ep15748.dsc
Hoeger, K., Dokras, A. & Piltonen, T. (2020). Update over PCOS: gevolgen, uitdagingen en behandeling. https://www.semanticscholar.org/paper/Update-on-PCOS%3A-Consequences%2C-Challenges-and-Hoeger-Dokras/6d1bbe471c132bd13150db3f6ef04d8be05a09e0
