Ken je dat gevoel wanneer intimiteit eng is, maar afstand tegelijkertijd pijn doet? Deze tegenstrijdige gevoelens kunnen wijzen op een gedesorganiseerde hechtingsstijl. Dit type hechting kan leiden tot conflicterende emoties die uitdagingen voor liefde en seksualiteit vormen. Lees hier hoe de gedesorganiseerde hechtingsstijl zich in relaties uit en hoe je deze kunt genezen.
WAT IS DE GEDESORGANISEERDE HECHTINGSSTIJL?
De gedesorganiseerde hechtingsstijl is een van de vier hechtingstypen uit de hechtingstheorie, ontworpen door Bowlby en Ainsworth. Zij onderzochten de hechting tussen kinderen en ouders. Naast de gedesorganiseerde gehechtheid zijn er ook de veilige hechtingsstijl, de vermijdende hechtingsstijl en de angstige hechtingsstijl. Waar veilig gehechte mensen vertrouwen en nabijheid als stabiliserende krachten ervaren, worden onveilig gehechte mensen – zowel angstig als vermijdend – vaak gekenmerkt door een gebrek aan balans in hun omgang met nabijheid en autonomie.
De gedesorganiseerde hechtingsstijl combineert kenmerken van zowel de angstige als vermijdende stijl en wordt dan ook de angstig-vermijdende hechtingsstijl genoemd. Het is vaak lastig te voorspellen of angst of vermijding de overhand krijgt, wat relaties met deze stijl complex maakt. Het wordt ook precies daarom ‘gedesorganiseerde hechting’ genoemd, omdat er een onmiskenbaar patroon voor de emotionele reacties niet voorspelbaar is, noch extern noch intern.
De ontwikkeling van de gedesorganiseerde hechtingsstijl is vaak een gevolg van stressvolle ervaringen in de kindertijd, zoals verwaarlozing, misbruik (verbaal, fysiek of seksueel) of andere traumatische ervaringen. Wanneer de verzorger, die eigenlijk veiligheid en bescherming zou moeten bieden, angst veroorzaakt of onvoorspelbaar is, raakt het hechtingssysteem van het kind overweldigd. Het kind is dan niet zeker of het nabijheid moet zoeken of vermijden, en dit ontwikkelt zich tot een diep innerlijk conflict.
Maar niet alleen extreem trauma kan leiden tot een gedesorganiseerde hechtingsstijl. Ook inconsistent ouderlijk gedrag, zoals inconsequente zorg of onverwachte emotionele uitbarstingen, kan hieraan bijdragen. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren als de ouders zelf onverwerkte trauma’s hebben. Als een kind steeds weer ervaart dat er op een onvoorspelbare manier aan zijn of haar behoeften wordt voldaan, ontstaat er een diepe onzekerheid die vaak leidt tot overtuigingen als: ‘ik ben het niet waard om geliefd te worden’, ‘als iemand dichtbij komt is dat gevaarlijk’ of ‘intimiteit is gevaarlijk’.
Deze vroegkinderlijke invloeden houden vaak aan tot in de volwassenheid. Mensen met een gedesorganiseerde hechtingsstijl verlangen naar liefde en nabijheid, maar ervaren deze tegelijkertijd als bedreigend. Relaties worden daardoor gekenmerkt door tegenstrijdig gedrag: soms aanhankelijk, dan weer afstandelijk; liefdevol, maar ook afwijzend. Dit kan niet alleen voor de persoon met de gedesorganiseerde hechtingsstijl uitdagend zijn, maar ook voor hun partners. De sleutel ligt in het herkennen van deze patronen en eraan werken om veiligere hechtingen te ontwikkelen.
HOE HERKEN JE EEN GEDESORGANISEERDE HECHTINGSSTIJL?
De signalen van een gedesorganiseerde hechtingsstijl zijn vaak lastig te herkennen. Zelfs onderzoekster Mary Ainsworth zag dit type hechting in eerste instantie over het hoofd, omdat het gedrag van de betrokken kinderen zo moeilijk te categoriseren was.
Omdat het een angstig-vermijdende hybride is, worden mensen met een gedesorganiseerde hechtingsstijl vaak onbedoeld ingedeeld bij de angstige of vermijdende hechtingsstijl. Toch is het zeker mogelijk om de gedesorganiseerde hechtingsstijl te herkennen. De volgende signalen duiden op een gedesorganiseerde hechting:
- Angst voor afwijzing en verlies: een sterk verlangen naar intimiteit en nabijheid gaat vaak gepaard met de vrees om gekwetst of verlaten te worden.
- Tegenstrijdig gedrag: mensen met deze hechtingsstijl wisselen tussen intense love bombing en plotselinge terugtrekking. Ondanks de zoektocht naar intimiteit wordt die tegelijkertijd als bedreigend ervaren.
- Moeite met het reguleren van emoties: ze hebben vaak moeite om hun gevoelens te benoemen en onder controle te houden, wat kan leiden tot plotselinge uitbarstingen van woede, angst of verdriet.
- Wantrouwen jegens anderen: het is moeilijk om anderen te vertrouwen, aangezien intimiteit wordt geassocieerd met onzekerheid of gevaar. Dit kan het daten bemoeilijken.
- Emotionele chaos en zelftwijfel: een laag zelfbeeld en een vervormd zelfbeeld leiden tot onzekerheid in relaties en de omgang met zichzelf.
- Emotionele en psychische belasting: depressies, angsten of posttraumatische stressstoornissen zijn veelvoorkomende verschijnselen bij deze hechtingsstijl.
- Ongezonde copingstrategieën: ongezonde eetgewoonten, verslavingen of andere zelfdestructieve patronen worden gebruikt om met negatieve gevoelens om te gaan.
- Moeite met het verleden: praten over herinneringen uit de kindertijd of vroegere relaties is vaak lastig. Herinneringen zijn vaak fragmentarisch of verwarrend, wat kan wijzen op onverwerkt trauma.
Deze symptomen van gedesorganiseerde hechting tonen aan hoe belastend deze hechtingsstijl kan zijn – voor de betrokkenen zelf en voor hun sociale relaties. Het goede nieuws: met de juiste begeleiding kunnen mensen met een gedesorganiseerde hechtingsstijl leren om veiligere hechtingspatronen te ontwikkelen.
GEDESORGANISEERDE HECHTINGSSTIJL: SEKSUALITEIT IN DE KIJKER
Voor mensen met een gedesorganiseerde hechtingsstijl kan seks een tegenstrijdige en verwarrende ervaring zijn. Vaak zoeken ze in seksuele relaties naar intimiteit, bevestiging en een gevoel van veiligheid, maar ze ervaren deze tegelijkertijd als bedreigend of overweldigend. Seksualiteit wordt soms ingezet om emotionele leegtes te vullen of om het eigen zelfvertrouwen te versterken, maar levert geen duurzaam resultaat op.
Mensen met deze hechtingsstijl vinden het vaak lastig om duidelijke grenzen te stellen of hun eigen behoeften te verwoorden. Dit kan ertoe leiden dat ze in seksuele situaties terechtkomen die niet voldoen aan hun werkelijke verlangens. Aan de andere kant kan het ook voorkomen dat ze seksuele intimiteit helemaal vermijden, omdat dit voor hen gepaard gaat met onzekerheden of zelfs angsten. Anders dan bij aseksuele mensen is er in deze gevallen wel degelijk een seksueel verlangen, maar uit angst voor afwijzing wordt daar niet op ingegaan.
In seksuele situaties kunnen vergelijkbare patronen optreden als in hun algemene hechtingsgedrag: er kan sprake zijn van intense passie, genegenheid en intimiteit, gevolgd door plotseling terugtrekken of conflicten. Gesprekken over instemming en behoeften zijn vaak lastig, wat kan leiden tot misverstanden en frustratie tijdens seksuele ontmoetingen. Toch is het mogelijk om met reflectie en steun een gezonde en bevredigende benadering van seksualiteit te ontwikkelen.
GEDESORGANISEERDE HECHTING IN RELATIES: KAN DAT?
Een relatie met een gedesorganiseerde hechtingsstijl kan turbulent en uitdagend zijn, zowel voor de persoon zelf als voor hun partners. Mensen met deze hechtingsstijl verlangen naar intimiteit en veiligheid, maar vinden dit tegelijkertijd bedreigend. Dit leidt vaak tot tegenstrijdig en verwarrend gedrag. De plotselinge wisseling tussen intense gehechtheid/intimiteit en onverwachte terugtrekking is niet ongewoon. Deze wisseling is emotioneel beladen en kan een gevoel van onzekerheid en instabiliteit voor alle betrokkenen veroorzaken.
Een andere uitdaging ligt in de communicatie. Mensen met een gedesorganiseerde hechtingsstijl hebben vaak geen duidelijk inzicht in hun eigen gevoelens en behoeften, waardoor het moeilijk is deze te uiten. Dit kan leiden tot misverstanden, onuitgesproken conflicten en een gevoel van afstandelijkheid in de relatie. Daarnaast vertonen ze door stemmingswisselingen en interne conflicten vaak een push-pull-dynamiek. Dit gedrag, dat kan lijken op een „ik mag je niet, maar verlaat me niet“-patroon, is voor partners erg verwarrend en belastend.
Relaties met gedesorganiseerde mensen neigen ook naar selffulfilling prophecies (zelfvervullende voorspellingen). Omdat ze zichzelf vaak geen liefde waard vinden en bang zijn om verlaten te worden, gedragen ze zich afwijzend of uitdagend tegen hun partner. Dit gedrag kan partners emotioneel van ze verwijderen of zelfs ertoe leiden dat ze de relatie beëindigen, wat de overtuiging van de betrokken persoon bevestigt dat andere mensen hun afwijzen.
Voor partners kan het extra moeilijk zijn om met de onvoorspelbare dynamieken om te gaan. Knipperlichtrelaties komen vaak voor, net als toxische relaties, die worden gekenmerkt door wantrouwen, jaloezie en intense conflicten. De constante afwisseling tussen intense gehechtheid/intimiteit en afstand nemen vraagt om geduld en emotionele veerkracht, wat echter op de lange termijn de relatie kan belasten.
Ondanks deze uitdagingen is een stabiele en bevredigende relatie met een gedesorganiseerde hechting mogelijk. Voorwaarde is dat de betrokken persoon zijn of haar gedragspatronen herkent en eraan werkt ze te veranderen, bij voorkeur met professionele ondersteuning in therapie. Ook partners profiteren ervan om bewust met de dynamieken om te gaan, zodat de relatie beter begrepen en deze constructief vormgegeven kan worden.
HOE OM TE GAAN MET GEDESORGANISEERDE HECHTING IN RELATIES?
Het is zeker mogelijk om een bevredigende relatie te hebben met iemand die een gedesorganiseerde hechtingsstijl heeft. Vooral wanneer de hechtingsstijl voortkomt uit onverwerkt trauma, vraagt de relatie vrijwel altijd om extra aandacht, geduld en heldere strategieën. Hier zijn een aantal tips hoe om te gaan met een gedesorganiseerde hechting in relaties:
WERK AAN COMMUNICATIE
Open en eerlijke gesprekken zijn de sleutel voor bevredigende relaties. Het is belangrijk dat beide partners leren hun gevoelens en behoeften duidelijk uit te drukken. Zelfs als het moeilijk lijkt om bij je eigen emoties te komen, is het de moeite waard om je eigen emotionele wereld te verdiepen.
CONSISTENTIE EN STABILITEIT
Een betrouwbare en stabiele partner kan helpen om het veiligheidsgevoel in de relatie te versterken. Duidelijke structuren en voorspelbaar gedrag bieden vertrouwen en houvast.
GEDULD EN EMPATHIE
Het vergt tijd om oude patronen te doorbreken. Een geduldige en empathische houding kan helpen om conflicten te verminderen en de relatie steviger te maken.
STEL DUIDELIJKE GRENZEN
Ondanks alle empathie is het belangrijk om de eigen grenzen te erkennen en te respecteren. Wanneer er geen wens tot verandering zichtbaar is en het destructieve gedrag een blijvende last op de relatie legt, moet je nadenken over hoeveel je zelf kunt en wilt dragen.
PROFESSIONELE ONDERSTEUNING
De weg naar een veiligere hechting is vaak gemakkelijker met professionele hulp. Sekstherapie of relatietherapie kunnen waardevolle hulpmiddelen en perspectieven bieden om de relatie en individuele hechtingspatronen beter te begrijpen en gedrag te veranderen.
GEDESORGANISEERDE HECHTINGSSTIJL: HET UITMAKEN IS LASTIG
Voor mensen met een chaotische hechtingsstijl is het beëindigen van een relatie vaak bijzonder uitdagend. Ze saboteren hun relaties vaak door wisselvallig gedrag, vreemdgaan of een tegenstrijdige mengeling van nabijheid/intimiteit en afstand. Ondanks dit schadelijke gedrag nemen ze zelden zelf het initiatief om uit elkaar te gaan. Wanneer de relatie toch eindigt, ervaren ze dit als uitzonderlijk pijnlijk – bijna alsof hun wereld instort.
Het verbreken van een relatie voelt voor hen vaak als een emotionele rollercoaster. Om de intense pijn te vermijden, grijpen sommigen naar kortetermijnoplossingen zoals alcohol, drugs of afleiding door andere relaties of eenmalige avontuurtjes. Maar deze negatieve gevoelens kunnen niet blijvend worden onderdrukt en uiteindelijk halen ze de betreffende persoon in, wat het toch al fragiele zelfbeeld nog meer kan beschadigen.
Vaak keren ze terug naar de oude relatie of storten ze zich direct in een nieuwe. Vreemdgaan kan ook dienen als middel om de pijn te verdoven. Deze cyclus maakt het moeilijk om echt met de scheiding om te gaan en vergroot de emotionele uitdagingen die bij een ongeorganiseerde hechtingsstijl horen.
EEN ONGEORGANISEERDE HECHTINGSSTIJL IS TE HELEN!
Hoewel een ongeorganiseerde hechtingsstijl diep geworteld kan zijn in traumatische ervaringen en vroege kindertijd, betekent dit niet dat je voor altijd in dit patroon moet blijven vastzitten. Het is mogelijk om een “aangeleerde” veilige hechtingsstijl te ontwikkelen, wat leidt tot meer bevredigende relaties.
Een cruciale stap is om verantwoordelijkheid te nemen voor je eigen herstel. Voor mensen met traumatische ervaringen speelt psychotherapie vaak een centrale rol. Empathische begeleiding door een therapeut kan helpen om de wortels van je hechtingsproblemen te begrijpen, emoties onder controle te krijgen en nieuwe, gezondere gewoontes aan te leren.
Belangrijk: het is niet de verantwoordelijkheid van een partner om iemand met een onveilige gehechtheid te “redden”. Hoewel standvastigheid, geduld en empathie zeker van nut kunnen zijn binnen een relatie, ligt de verantwoordelijkheid voor persoonlijke groei uiteindelijk bij jezelf. Relaties kunnen een veilige omgeving bieden voor persoonlijke ontwikkeling, maar niemand kan de genezing van een ander mogelijk maken.
Met de juiste ondersteuning, geduld en bereidheid om naar je eigen patronen te kijken, is het mogelijk om de patronen van onveilige hechting te doorbreken en veilige verbindingen te creëren. Hoewel het wel moed vereist, is het een investering in je emotionele welzijn en het vermogen om stabiele, liefdevolle relaties te hebben.
CONCLUSIE OVER ONVEILIGE HECHTINGSTIJLEN
De onveilige hechtingsstijl ontstaat vaak door traumatische ervaringen en uit zich in chaotische, onvoorspelbare relatiepatronen. Mensen met deze stijl hebben de neiging om te schommelen tussen nabijheid/intimiteit en afstand, wat ongezonde dynamieken kan veroorzaken. Toch is het mogelijk om deze patronen te doorbreken. Met de juiste begeleiding, zoals psychotherapie, kunnen individuen leren om veilige hechtingen te ontwikkelen en gezonde, stabiele relaties te onderhouden. Het is cruciaal te beseffen dat de verantwoordelijkheid voor herstel bij ieder individu zelf ligt.
BRONNEN OVER ONVEILIGE HECHTINGSSTIJLEN
- Ainsworth, M. D. S. (1989). Attachments beyond infancy. American Psychologist, 44(4), 709–716. https://terapia.co.uk/wp-content/uploads/2021/01/Ainsworth-Attachments-Beyond-Infancy.pdf
- Ayenew, E. (2016). The effect of adult attachment style on couples: Relationship satisfaction. The International Journal of Indian Psychology, 3(2), 50–60
- Bowlby, J. (1977). The making and breaking of affectional bonds. Aetiology and psychopathology in the light of attachment theory: An expanded version of the Fiftieth Maudsley Lecture, delivered before the Royal College of Psychiatrists, 19 November 1976. The British journal of psychiatry: the journal of mental science, 130, 201–210. https://doi.org/10.1192/bjp.130.3.201
- Cassidy, J. (2000). Adult romantic attachments: A developmental perspective on individual differences. Review of General Psychology, 4(2), 111–131. https://doi.org/10.1037/1089-2680.4.2.111
- Domingue, R. & Mollen, D. (2009). Attachment and conflict: Communication in adult romantic relationships. Journal of Social and Personal Relationships, 26(5), 678–696. https://doi.org/10.1177/0265407509347932
- Flemming, E., Lübke, L., Müller, S. & Spitzer, C. (2023). Desorganisierte Bindung und körperliche Gesundheit. springermedizin.de. https://www.springermedizin.de/somatoforme-stoerungen/reaktive-bindungsstoerung/desorganisierte-bindung-und-koerperliche-gesundheit/24039304
- Hazan, C. & Shaver, P. (1987). Romantic love conceptualized as an attachment process. Journal of personality and social psychology, 52(3), 511–524. https://doi.org/10.1037//0022-3514.52.3.511
- Main, M. & Solomon, J. (1990). Procedures for identifying infants as disorganized/disoriented during the Ainsworth strange situation. In M. T. Greenberg, D. Cicchetti & E. M. Cummings (Hrsg_.)_, Attachment in the preschool years: Theory, Research, and Intervention (S. 121–160). University of Chicago Press.
